Orkiestra Dęta założona przez Jakuba Franielczyka jako jedna z niewielu nigdy nie zawiesiła swojej działalności i gra nieprzerwanie do dziś. Kultywując rodzime tradycje, świetnie prezentując się w strojach regionalnych, Orkiestra towarzyszy mieszkańcom Dąbrówki Wielkiej na wszystkich ważniejszych uroczystościach okolicznościowych, stale zapewniając oprawę muzyczną.

Informacje o Wiejskiej Kapeli Ludowej założonej przez Franciszka Jośko zostały zaczerpnięte

z „Historii Muzyki w Dąbrówce Wielkiej” pisanej ręką Józefa Franielczyka.

Informacje o Kapeli konnej i wizycie cesarza Wilhelma II w Królewskiej Hucie zostały zaczerpnięte

z książki ks. Henryka Kuczoba „Dąbrówka Wielka dawniej i dziś” tom 1.

Historia Orkiestry Dętej w Dąbrówce Wielkiej założonej przez Jakuba Franielczyka została napisana w oparciu o dokumenty i materiały Jana Grabowskiego, jak i przekaz ustny Józefa Franielczyka i Wiktora Grabowskiego, oraz na podstawie informacji przekazanych przez Annę Goj, Arkadiusza Garusa, Gerarda Garusa i Wojciecha Szołtysika.

Informacje o „Śląskim Weselu” przekazały Berta Szkudlarek i Stefania Wieczorek, uczestniczki przedstawienia.

Całość opracował Jan Grabowski

Projekt w czterech odsłonach dostępny jest na stronie internetowej YouTube

https://www.youtube.com/watch?v=Wobmo9XbFts

W skład orkiestry wchodzi 13 osób: trąbki – Arkadiusz Garus, Wojciech Szołtysik, Grzegorz Waluda, Paweł Mierczyk, Krzysztof Sowa, tenory – Marek Mierczyk, Adam Płaczek, Henryk Wójcik, puzony – Tomasz Szołtysik, Łukasz Knaś, Mirosław Sowa, tuba – Michał Wójcik, perkusja – Piotr Grześkiewicz.

21.06.2017 roku orkiestra koncertowała w ZSP nr 2 w Piekarach Śląskich prezentując się w odsłonie rozrywkowej. Wykonano utwory m.in. „Feelings” Morrisa Alberta, „I Just Called to Say I Love You” Stevie Wondera, „My Way” Claude’a François, „One moment in time” Whitney Huston, „The Final Countdown” rockowego zespołu Europe, „Zacznij od Bacha” Zbigniewa Wodeckiego, „Lornetka” Golec uOrkiestra, „Serduszko puka w rytmie cza cza” Marii Koterbskiej

Świętych, po Święto patronalne – Świętej Cecylii, nie wyłączając uroczystości okolicznościowych jak na przykład wizytacja arcybiskupa metropolity diecezji katowickiej Wiktora Skworca oraz nabożeństw i pogrzebów zamawianych przez osoby prywatne.

Orkiestra prezentuje podczas koncertów, tak sakralnych, jak i rozrywkowych, wysoki kunszt artystyczny. 17.05.2015 roku odbył się w kościele pw. MBWW w Dąbrówce Wielkiej koncert Maryjny.   Dużym powodzeniem cieszy się coroczny Koncert Kolęd i Melodii Świątecznych, które orkiestra wykonuje w połączeniu z chórem im. Dąbrówki. Pierwszy taki koncert odbył się 6.01.2015 roku, kolejny 6.01.2016 roku i ostatni 22.01.2017 roku, podczas którego członkowie orkiestry pokazali się nie tylko jako instrumentaliści, ale ku zaskoczeniu słuchaczy, także ze strony wokalnej, wykonując dwugłosowe utwory a cappella. W 2017 roku w czasie Świąt Wielkanocnych orkiestra z wielkim sukcesem wykonała Kantyk Mojżesza w Wielką Sobotę oraz Sekwencję Wielkanocną w Poranek Niedzielny. 

Z orkiestrą w Dąbrówce Wielkiej związana jest od 2007 roku. Po objęciu przez nią pałeczki dyrygenckiej orkiestra powróciła do regularnych prób raz w tygodniu po minimum dwie godziny. W swoim repertuarze zespół posiada utwory religijne, świeckie oraz rozrywkowe. Każdy nowy utwór włączany do repertuaru jest przez Annę Goj wnikliwie przygotowywany. Rozwiązując elementarne problemy danego dzieła muzycznego, stara się przede wszystkim odzwierciedlić zamysł kompozytora.

Orkiestra uświetnia główne uroczystości kościelne w porządku roku liturgicznego od Świąt Narodzenia Pańskiego, poprzez Święta Wielkanocne, Odpust Parafialny, Boże Ciało, Uroczystości Wszystkich 

W 2014 roku propozycję prowadzenia orkiestry przyjęła Anna Goj, utalentowana muzycznie absolwentka Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego na kierunku Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki, Specjalność Dyrygentura Chóralna, śpiewaczka dysponująca sopranem koloraturowym a także instrumentalistka grająca na klarnecie i instrumentach klawiszowych.

Wojciech Szołtysik, trębacz, uczeń Arkadiusza Garusa przez cztery lata prowadzenia orkiestry kontynuował założenia i profil artystyczny orkiestry swojego poprzednika. W tym czasie orkiestra skupiła się głównie na działalności związanej z parafią, uczestnicząc w uroczystościach świątecznych i nabożeństwach w kościele. Orkiestra nieprzerwanie współpracowała z chórem im. Dąbrówki.

możliwości i podnosić swój poziom artystyczny. Taka ilość młodych, utalentowanych muzycznie ludzi nie mogła pozostać niezauważona. Zainteresowały się nimi okoliczne orkiestry kopalniane i wcieliły ich w swoje szeregi (KWK Andaluzja, KWK Julian, KWK Siemianowice). Tak odmłodzoną orkiestrę, budzącą podziw wśród okolicznych orkiestr parafialnych, bazujących w większości na muzykach-amatorach, ówczesny wielce zasłużony wieloletni szef i dyrygent Wiktor Grabowski, wciąż będący aktywnym, grającym jej członkiem, przekazał Arkadiuszowi Garusowi. Zmiana na stanowisku kapelmistrza dokonała się w 1995 roku. Arkadiusz Garus z wielką pomocą swojego ojca przez 15 lat prowadził orkiestrę, uświetniając uroczystości kościelne i świeckie, ciągle powiększając repertuar orkiestry o pieśni kościelne w nowych opracowaniach, utwory marszowe i koncertowe, które były prezentowane przy okazji występów. W tym czasie bardzo dobrze układała się współpraca orkiestry z chórem parafialnym im. Dąbrówki, która owocowała wieloma wspólnymi koncertami. Po 15 latach prowadzenia orkiestry Arkadiusz Garus, z powodu obowiązków zawodowych, zrezygnował z tej funkcji, przekazując ją w 2010 roku Wojciechowi Szołtysikowi

Na początku lat dziewięćdziesiątych z orkiestry odeszło wielu jej członków – niektórzy z racji wieku, inni z powodu wyjazdu z kraju. W orkiestrze brakowało młodych ludzi mogących zastępować odchodzących, dlatego w roku 1992 szkoleniem młodzieży zajął się jeden z członków orkiestry, a w tym czasie student Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach – Arkadiusz Garus. Wraz z ojcem, Gerardem, rozpoczął nauczanie młodzieży gry na wszystkich instrumentach dętych, wymaganych do pełnej obsady orkiestry, co zaowocowało rozbudowaniem stanu osobowego o 15-stu nowych członków. Młodzi muzycy czynili ogromne postępy. Dzięki tej inicjatywie, orkiestra mogła działać nieprzerwanie, stale rozwijając swoje 

muszli koncertowej w Wiśle, a także znakomitym koncertem uświetniła Jubileusz Browarów w Tychach.

Wysoki poziom artystyczny orkiestry dostrzegli również twórcy filmowi. W pełnym składzie Orkiestra z Dąbrówki Wielkiej zagrała w dwóch filmach – „Perła w koronie” Kazimierza Kutza z 1971 roku i „Grzeszny żywot Franciszka Buły” Janusza Kidawy z 1980 roku oraz w obsadzie kameralnej: Wiktor Grabowski - klarnet, Jan Wójcik - trąbka, Gerard Garus - tenor, Ludwik Piechaczek - tuba, Paweł Połedniok - akordeon, Wiktor Jośko - perkusja w serialu „Ślad na ziemi” Zbigniewa Chmielewskiego z 1978 roku.

        Orkiestra Dęta z Dąbrówki Wielkiej pod dyrekcją Wiktora Grabowskiego odnosząca spektakularne sukcesy, została uhonorowana szeregiem nagród i wyróżnień.

O orkiestrze pojawiały się kolejne artykuły w prasie. Cytat z artykułu Mariana Saramy „Oaza wśród kominów” z numeru 44. „Panoramy” z dnia 31.10.1971 roku brzmi: „(…)Najwięcej sławy przynosi Dąbrówce Wielkiej bardzo dobra ludowa orkiestra pod dyrekcją Wiktora Grabowskiego. Znamy ją z radia i telewizji(…)”.

Orkiestra wielokrotnie nagradzana wielkimi brawami, dała wspaniały koncert przy pełnej publiczności w 

Orkiestra co roku grała podczas „Dni Bytomia”. 13.11.1971 roku Dyrekcja PGR Siemianowice Śląskie poprosiła o koncert w czasie uroczystości dożynkowych w Domu Technika przy kopalni Michał. 14.09.1975 roku Zabrzańska Fabryka Maszyn Górniczych zleciła Kapeli koncertowanie, a następnie przygrywanie do tańca podczas festynu dla załogi ZFMG w Nakle–Chechle. 15–17.06.1979 roku Towarzystwo Miłośników Ziemi Pszczyńskiej zaprosiło Orkiestrę na „Spotkania pod Brzymem” – coroczne święto folkloru w skansenie „Zagroda Wsi Pszczyńskiej”. Wojewódzka Rada Związków Zawodowych każdego roku zapraszała Orkiestrę z Dąbrówki Wielkiej do udziału w obchodach Święta Trybuny Robotniczej i Święta 22 lipca. Oto fragment umowy z 1974 roku:

„(…) W dniu 20/21 lipca 1974 roku na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie odbędzie się coroczna impreza pt. „Śląski Karnawał Lipcowy”. Do udziału w imprezie zostały zaproszone najlepsze amatorskie zespoły artystyczne z terenu naszego województwa, również i Wasz zespół, który wystąpi w dniu 20.07.1974 r.(…)”.

GKS Lipiny z okazji corocznych obchodów „Wiosny Świętochłowic”. Komitet Organizacyjny „Dni Siemianowic”  kilka lat z rzędu prosił Kapelę z Dąbrówki Wielkiej o udział w obchodach z okazji Święta Miasta Siemianowic Śląskich, a następnie w „Letnim Święcie Folkloru”. Częścią programu był przemarsz w korowodzie pieśni i tańca ulicami miasta, a następnie koncert w Amfiteatrze

Towarzystwo Miłośników Świętochłowic zapraszało natomiast do udziału w przemarszu pochodu karnawałowego przez miasto, a następnie do koncertowania w Ogrodzie Jordanowskim i na Stadionie 

Wielkiej zaprosił orkiestrę na uroczystości jej 75-lecia. Prezydium Rady Narodowej Osiedla Dąbrówka Wielka zaprosił na capstrzyk z okazji 25. rocznicy wyzwolenia Dąbrówki Wielkiej, a w następnym roku na Uroczystą Akademię z okazji „Święta  Ludowego”. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej każdego roku zapraszało orkiestrę (35-40 osób) na obchody „Dni Gwarków”. 

Ciesząca się powszechnym uznaniem orkiestra corocznie była zapraszana do udziału w Dożynkach

w Dąbrówce Wielkiej i okolicznych miejscowościach. Zarząd Ochotniczej Straży Pożarnej w Dąbrówce 

poziom wykonawczy kapeli. Pojawiło się coraz więcej zaproszeń do udziału w różnego rodzaju wydarzeniach muzycznych. Warto w tym miejscu wymienić członków orkiestry: dyr. Wiktor Grabowski, Konrad Goj, Konrad Szwarc, Arnold Baron, Jan Malina, Jan Wójcik, Franciszek Wójcik, Brunon Sieja, Józef Korfanty, Bernard Jośko, Grzegorz Skórka, Ryszard Froncek, Bernard Pawełczyk, Bernard Wyderka, Jan Franielczyk, Paweł Rabus, Walter Lubosik, Paweł Piechaczek, Gerard Garus, Ludwik Piechaczek, Józef Wójcik, Antoni Tomanek, Paweł Goj, Jakub Wójcik, Konrad Krajuszek, Franciszek Wyderka, Konrad Płaczek, Sylwester Szołtysik, Wincenty Październiok, Bernard Piechaczek, Wiktor Jośko, Franciszek Szczogiel.

Po  nagłej  śmierci kapelmistrza Józefa Franielczyka w 1969 roku batutę przejął Wiktor Grabowski, zięć,          a także uczeń byłego dyrygenta. Kontynuował on dzieło swego wielkiego poprzednika, utrzymując wysoki 

Józef Franielczyk wraz ze swoją orkiestrą dwukrotnie otrzymał zaproszenie Polskiego Radia w Katowicach do nagrania audycji radiowych w 1951 i 1967 roku. Druga z audycji – słownomuzyczna  pt. „Wędrówki muzyczne”, której twórcą był Stanisław Jarecki, została nagrana w domu Józefa Franielczyka, a wzięli w niej udział Józef Franielczyk, jego żona Anna, dwie córki kapelmistrza Elżbieta Korfanty i Maria Grabowska i oczywiście Kapela z Dąbrówki Wielkiej w pomniejszonym składzie, który tworzyli kapelmistrz Józef Franielczyk, Wiktor Grabowski, Franciszek Wójcik, Jan Franielczyk (syn kapelmistrza), Józef Wójcik, Ludwik Piechaczek i Wincenty Październiok. W 1968 roku Kapela została zaproszona przez Telewizję Katowice do programu, gdzie przed kamerami wykonano następujące utwory: walc „Wy muzykancio teraz mi zagrejcie”, obracany „Na Dąbrowskim polu stoi kirsz”, walc „Byli śterech bratów”, polka „Pod lipką”, polka „ Co bydymy robić z tymi babami”, galop „Poszła baba do sąsiada”. Orkiestra wystąpiła na Festiwalu Muzyki Ludowej w Warszawie. Ciesząca się wielką renomą i uznaniem Orkiestra z Dąbrówki Wielkiej była zapraszana do uświetniania Centralnych Dożynek w Katowicach, Świerklańcu, Tychach, Sosnowcu, Miechowie, Niemodlinie, Opolu, Wrocławiu, Czarnowąsach, Wiśle, Rybnej, Lublinie, Markowicach i trzykrotnie w Warszawie.

 Należy podkreślić, że Józef Franielczyk podjął wiele starań, by rozsławić Kapelę z Dąbrówki Wielkiej w całym kraju.

We współpracy z Julią Majkrzyk z Piekar Śląskich Orkiestra tworzyła widowiska sceniczne i kabaretowe o podłożu folklorystycznym. Każdego roku kapela licząca 50 osób w strojach regionalnych była zapraszana na obchody „Dni Gwarków” w Tarnowskich Górach. Komitet organizacyjny „Dni Siemia-nowic” zapraszał Kapelę Ludową do udziału w korowodzie historycznym.                      

(…) Nie obejdzie się bez nich żadna uroczystość, 1 maja, dożynki, festyn itd., na których występują zawsze z czystego amatorstwa. Występowali w Warszawie, Lublinie, Szczecinie i wielu innych miastach, zdobywając wiele nagród, między innymi koparkę do ziemniaków. A gdy zaproszą ich na jakieś weselisko, to „grają, poprawiają, a bucom”, przez trzy dni i nikogo gęba nie zaboli(…)”.

W 1962 roku kapela grała podczas otwarcia nowego stadionu LZS Orkan.

Wielkiej Dąbrówce, jak rzadko gdzie zachowało się jeszcze mnóstwo tradycji ludowych. Stroje, zwyczaje, obyczaje i wszystko to, co pospolicie określamy mianem folkloru. Do tych tradycji należy między innymi posiadanie wiejskiej orkiestry ludowej. (…) Grają pięknie, szumnie i z zapałem

własnego scenariusza opartego na materiałach o obyczajach weselnych Dąbrówki Wielkiej Dorota Zaporowska. Kierownikiem artystycznym był Józef Janus. W rolach młodej pary wystąpili Janina Wróbel i Henryk Szkudlarek. W następnym roku sztukę wystawiono ponownie. Zawiązał się nowy zespół, który przeprowadzał próby na sali w karczmie Augustyna Gryzaka. Tam też odbył się pierwszy występ. W role młodej pary wcielili się Berta Wójcik–Szkudlarek i Henryk Szkudlarek. W role druhen i drużbów Maria Nojak-Czepy, Irena Halczuch-Makieła, Józef Płaczek i Jerzy Haida. Na harmonii grała Helena Skrzydelska-Wieczorek. Dyrygentem chóru był Józef Kardaś, kierownikiem artystycznym zaś Józef Rokosa. Kolejne występy odbyły się na stadionie sportowym LZS Orkan. Spektakl odniósł ogromny sukces. Przedstawienie to w pełnej obsadzie wystawione zostało jeszcze w Świerklańcu i Tarnowskich Górach. Jednostka Wojskowa w Łabędach zaprosiła zespół do odegrania „Śląskiego Wesela” z okazji święta 22 lipca. Następne występy odbyły się w Zielonej oraz w Pałacu Młodzieży w Katowicach, gdzie zespół wziął udział w konkursie zajmując drugie miejsce.

         W numerze 48. czasopisma „Panorama” z 4.12.1955 roku ukazał się piękny artykuł „Serenada na trąby duże i małe” o Kapeli z Dąbrówki Wielkiej okraszony licznymi  zdjęciami. Czytamy w nim m.in. „(…) w 

W noc sylwestrową odwiedzała mieszkańców, aby razem z nimi świętować nadejście Nowego Roku. Kapela zapraszana była na różnego rodzaju festyny, zabawy oraz na uroczystości dożynkowe w Dąbrówce Wielkiej i sąsiednich miejscowościach. Kapela uświetniła uroczystości 50- i 70-lecia Ochotniczej Straży Pożarnej w Dąbrówce Wielkiej. W 1951 roku nauczyciele oraz uczniowie, wraz z zespołem mandolinistów oraz orkiestrą przygotowali inscenizację pt. „Śląskie Wesele”. Sztukę wyreżyserowała do  

Kapela Ludowa zaczęła odnosić coraz większe sukcesy. W rodzimej miejscowości brała czynny udział we wszystkich ważniejszych uroczystościach kościelnych. Wraz z pielgrzymami udawała się do Wambierzyc, corocznie na Górę Świętej Anny i na pieszą pielgrzymkę do Sanktuarium Piekarskiego. Kapela grywała na różnych imprezach i zabawach towarzysząc uroczystym i radosnym chwilom mieszkańców Dąbrówki Wielkiej.

Podobnie jak jego ojciec, Józef Franielczyk wykształcił wielu młodych chłopców w grze na różnych instrumentach dętych. Wyuczył około pięćdziesięciu muzyków, którzy zasilili nie tylko orkiestrę z Dąbrówki Wielkiej, ale także orkiestry dęte przy kopalniach Andaluzja, Orzeł Biały czy Michał. Wraz ze swoim młodszym synem Bernardem Franielczykiem, absolwentem Średniej Szkoły Muzycznej w Bytomiu w klasie organów, opracował szereg utworów o różnym charakterze.

W 1938 roku stanowisko dyrygenta, po bardzo dobrym przygotowaniu muzycznym, objął młodszy syn Jakuba, Józef Franielczyk  trębacz, który swoje rzemiosło gry na instrumencie doskonalił w Orkiestrze Dętej Marynarki Wojennej w Hamburgu.

W tym czasie trzon orkiestry tworzyli następujący muzycy:

dyr. Józef Franielczyk, Tomasz Franielczyk, Franciszek Franielczyk, Franciszek Painta, Tomasz Połedniok, Roman Sznura, Konrad Painta, Piotr Goj, Konrad Goj, Piotr Tomanek, Antoni Tomanek, Jan Gajdzik, Felicjan Kadłubiec, Konrad Sieja, Andrzej Sieja, Piotr Rabus, Feliks Rabus, Paweł Góralski, Wincenty Pawełczyk, Wincenty Październiok, Paweł Wieczorek, Wiktor Morawiec, Jan Wieczorek.

Ks. proboszcz, poświęciwszy wieniec, zaczął Mszę św., w czasie której śpiewano pieśni do Boskiej Opatrzności i N.M.P. Różańcowej. Po Mszy nastąpiło uroczyste

Te Deum i błogosławieństwo.

Po skończonym nabożeństwie (…) w takt marszów, granych przez orkiestrę, ruszył pochód do restauracji pana Zioły. (…) Patrzę i nie wierzę, co się w tej Dąbrówce za cuda dzieją (...)"

W miesięczniku „Młody krajoznawca śląski” Nr.6-7 z listopad – grudzień 1936 w artykule „Dożynki w Wielkiej Dąbrówce” Józef Wójcik tak opisuje przebieg uroczystości: „(…) O godzinie kwadrans na dziesiątą nastąpiła zbiórka, a po zbiórce orkiestra zagrała hymn narodowy, zaś po hymnie pieśń: „Boże z twoich rąk żyjemy” W czasie, gdy orkiestra grała, drużbowie i druhny wyszli z wieńcem z domu prezesa na podwórze, a potem w takt marszu udał się cały pochód do kościoła (…) Ministrant zadzwoniwszy na Mszę św., dał znak, że Msza św. się rozpoczyna, a równocześnie muzyka zagrała fanfarę od której się mury kościelne zatrzęsły. 

Druga orkiestra dęta, istniejąca do dziś, tytułująca się również jako Wiejska Kapela Ludowa, została założona w roku  1883 przez Jakuba Franielczyka. Kapelmistrz Jakub Franielczyk (1857–1917), aby powiększyć liczebnie skład kapeli, sam podjął się nauki gry na instrumentach dętych młodych zdolnych i chętnych do gry chłopców. Z czasem w jej prowadzeniu  kapelmistrzowi  zaczął pomagać jego najstarszy syn, Tomasz. W roku 1917 po śmierci  ojca  przejął  on  prowadzenie  orkiestry i stał  na jej czele do roku 1938. Kapela ciesząca  się  coraz większym  uznaniem  uświetniała  uroczystości  kościelne i świeckie.               

         Pierwsza Wiejska Kapela Ludowa została założona w roku 1858 przez Franciszka Jośko (1840–1898). Na początku kapela liczyła siedem osób, lecz w krótkim czasie znacznie się rozrosła, zdobywając rozgłos i uznanie w Dąbrówce Wielkiej i okolicy. Nowopowstała orkiestra grywała na różnych imprezach, zabawach czy weselach. Odnoszone sukcesy rodziły nowe pomysły. I tak, podejmując nowe wyzwanie, utworzono kapelę konną. Konie przyuczono do marszowego kroku i w niedługim czasie kapela konna stała się bardzo popularna. Była zamawiana na uroczystości państwowe, kościelne a także okolicznościowe. Kiedy w 1897 roku do Królewskiej Huty (Chorzów) przybył cesarz niemiecki Wilhelm II, poproszono Kapelę z Dąbrówki Wielkiej o uświetnienie tego wydarzenia. Kapela konna w śląskich strojach regionalnych grała na powitanie znamienitego gościa. Cesarz w dowód uznania przysłał kapelmistrzowi srebrną trąbkę Es Piston. Po śmierci założyciela w 1898 roku kierownictwo orkiestry przejął jego najstarszy syn Tomasz, a następnie młodszy syn Józef. Józef Jośko wzorując się na orkiestrach wojskowych prowadził kapelę do roku 1938.

Historia Orkiestry Dętej w Dąbrówce Wielkiej

Do historii muzyki w Dąbrówce Wielkiej wpisały się dwie orkiestry.