Dąbrówka Wielka obecnie dzielnica Piekar Śląskich sąsiaduje od strony zachodniej z Rozbarkiem (obecnie dzielnica Bytomia), południowej z Maciejkowicami i Michałkowicami. Granicą wschodnią jest Przełajka. Od północy  i północnego wschodu  Wielka Dąbrówka graniczy z rzeką Brynicą, dopływem Przemszy oraz Kamieniem i Dołkami. Od XIII wieku rzeka była granicą pomiędzy księstwem bytomskim i siewierskim, następnie Śląskiem i Polską, później Rosją. Dąbrówka przez lata nosiła różne nazwy: Dubrouka, Dombruff, Dambrowka Gross, Dombrowka, Groβ Dombrowka, Wielka Dąbrówka.

        Pierwsza informacja dotycząca Wielkiej Dąbrówki, leżącej koło Bytomia na Śląsku pojawiła się w latach 1266-1277. Wzmianka była związana z nadaniem przywileju sołectwa w Dąbrówce przez księcia Władysława Opolskiego. W owym czasie rządy w klasztorze w Mogile koło Krakowa sprawował opat Hartlieb. Następna wzmianka dotycząca Dąbrówki miała miejsce w 1277 roku 4 października Paweł biskup krakowski utworzył nową parafię    w Kamieniu, przyłączając do niej Dubrouka (Wielką Dąbrówkę), dotychczas podległą  parafii św. Małgorzaty w Bytomiu. Po śmierci w 1281 roku księcia opolskiego Władysława nastąpił podział jego księstwa pomiędzy czterech synów. Bytom, Koźle i Siewierz otrzymał Kazimierz II (1281-1312), który w Bytomiu wybudował zamek książęcy i założył stolicę, tym samym powstało Księstwo Bytomskie. Kazimierz II był pierwszym księciem śląskim, który    w 1289 roku złożył hołd lenny królowi czeskiemu Wacławowi II uznając go jednocześnie za swego zwierzchnika. Po jego śmierci panowali w Bytomiu jego synowie Ziemowit (1311-1327) i Władysław (1327-1351) oraz wnuk Bolko (1351-1355).  W 1323 roku 9 sierpnia Władysław Książe bytomsko – kozielski nadał wieś Dąbrówkę  klasztorowi  w Mogile. W tym czasie wieś ta była już osadzona na prawie niemieckim. Kolonizacja na tym prawie została zapoczątkowana na Śląsku  na przełomie XII i XIII wieku, polegała ona na zakładaniu wsi na odrębnym prawie albo przenoszenie na nie już istniejących. Prawo to zapewniało mieszkańcom wolność osobistą, zwolnienie od ciężarów prawa książęcego, dziedziczenie użytkowanych gospodarstw. W kronice  klasztoru z 1505 roku zachowała się informacja, że klasztor przejął w 1323 roku całkowicie spustoszoną wieś. Czynił on wielkie nakłady, wysiłki do 1505 roku, lecz stan  wsi nie uległ poprawie. Przyczyną mogła być duża odległość wsi od klasztoru. Po śmierci ostatniego Piasta bytomskiego Bolka wynikły ostre spory między najbliższymi krewnymi. Karol IV król Czech, w październiku 1355 roku nadał Księstwo Bytomskie Konradowi oleśnickiemu i Kazimierzowi cieszyńskiemu. W 1369 roku miasto Bytom podzielono na dwie równe części; północną otrzymał Książe oleśnicki i południową, którą otrzymał książę cieszyński. Dąbrówka dostała się do części południowej księcia cieszyńskiego. W 1432 roku Bytom zdobyli Husyci, którzy od wielu lat pustoszyli  ziemię śląską; miasto złożyło wówczas okup, by uchronić się od podpalenia i rabunku. W 1474 roku podczas wojny Kazimierza Jagiellończyka z panującym na Śląsku królem węgierskim, Maciejem Korwinem, Tatarzy wspomagający wojska polskie spalili przedmieścia Bytomia. Szkód doznały również okolice miasta. W 1526 roku w bitwie pod Mohaczem zginął Ludwik Jagiellończyk.  Na mocy układów wiedeńskich z 1515 roku Czechy i Węgry, a więc Bytom przypadł Habsburgom. Po podziale miast pomiędzy Piastów cieszyńskich i oleśnickich, i kolejnych zmianach właścicieli w 1498 roku, okręg bytomski  z okolicą oraz zamkiem w Świerklańcu, kupił książę opolski Jan II Dobry za 1900 florenów. Był bardzo dobrym gospodarzem, stale powiększał swoje posiadłości: w 1509 roku okręg kozielski, w 1521roku ziemię raciborską. Po jego śmierci spadkobiercą miał zostać Jerzy Hohenzollern. Jan II Dobry zmarł bezpotomnie 27 marca 1532 roku. Ferdynand Habsburg dopiero po zabezpieczeniu znacznych zasobów skarbca Piasta opolskiego w 1536 roku, pozwolił na przejęcie wszystkich jego ziem, a więc  Bytomia Jerzemu  Hohenzollernowi. Rozpoczęły się trwające do 1621 roku rządy margrabiów dynastii Hohenzollernów w ziemi bytomskiej. Dwa lata po śmierci Jana II dobrego został spisany urbarz, który wymienia między innymi obowiązkowe opłaty na rzecz szpitala: 48 grosze dla opata mogilskiego posiadającego majątek w Dąbrówce Wielkiej. W tym samym urbarzu czytamy, że pusta wieś „Dombruff”, w której ocalały 2 folwarki dzierżawił od klasztoru właściciel ziemi bytomskiej za 8 guldenów rocznego czynszu. 8 marca 1538 roku Bytom nabył opustoszałą wieś Dąbrówkę od klasztoru w Mogile za 800 florenów. Rajcowie chcieli rozpocząć na terenie Dąbrówki eksploatację kruszcu, by tym samym przełamać impas gospodarczy. Potwierdzenie aktu kupna uzyskano bezpośrednio od Ferdynanda. Jerzy Hohenzollern za pominięcie jego osoby jako bezpośredniego zwierzchnika, nałożył na miasto karę, wówczas mieszczanie znaleźli się w trudnej sytuacji. Ferdynand nie zamierzał ich bronić, zwrócili się  o pomoc do króla polskiego Zygmunta Starego. Hohenzollern musiał liczyć się z wpływowym królem Polski, karę obniżono do połowy. Zachowała się informacja,że Maciej Kneflik, wójt i mieszczanin bytomski oraz jego następcy, byli właścicielami młyna i stawu w Dąbrówce Wielkiej. Sytuacja uległa zmianie dnia 11 kwietnia 1550 roku, kiedy to Hanus Kneflik z radą miejską Bytomia dokonał jego zamiany na staw zwany Ratajczyków, albo Szarlej koło rzeczki Bielczy.  W 1543 roku zmarł  Jerzy Hohenzollern, jego syn Jerzy Fryderyk w chwili śmierci miał 5 lat, nie mógł samodzielnie rządzić. Opiekunem został stryj Albrecht Hohenzollern. Wieloletnie rządy Jerzego Fryderyka (zmarł w 1603 roku) na ziemi bytomskiej cechowała dbałość o rozwój gospodarczy. Dnia 18 marca 1623 roku  Łazarz I Donnersmarck otrzymał od cesarza w zastaw, za długi ziemię bytomską i bogumińską. Łazarz I pochodził ze starego rodu, który zrobił fortunę w ciągu XVI wieku na eksploatacji kopalń węgierskich i handlu . Na początku XVII wieku Łazarz I pożyczał cesarzowi ogromne sumy, jednocześnie uzyskując zabezpieczenie w dobrach koronnych. W lipcu 1624 roku zmarł Łazarz I, spadkobiercą Bytomia, Tarnowskich Gór i Bogumiła został Łazarz II młodszy. W dniu 26 maja 1629 roku w zamian za ogromną sumę – razem ze wcześniejszymi pożyczkami, łącznie ponad 367 tys. guldenów - cesarz Ferdynand II Habsburg odsprzedał prawa dziedziczne i własności do bytomskiego, razem z Tarnowskimi Górami i bogumińskiego państwa stanowego.  W 1618 roku rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, początkowo Bytom czuł się bezpiecznie, choć już od 1623 roku  miasto i jego okolice stały się nieustanną kwaterą wojsk. Najpierw były to wojska cesarskie lub idące na pomoc cesarzowi wojska polskie tzw. lisowczycy, składający się głównie z kozaków werbowanych na Ukrainie. Nie dostawali oni żołdu, żyli z tego, co mogli zrabować na wojnie. W 1626 roku komisarz cesarski Hinal von Kornitz wskazał wieś Dąbrówkę jako kwaterę dla pułku Colloredo, rotmistrza Stenzla von Osorowsky. Mieszkańcy wsi  zostali z pewnością ogołoceni z żywności. Dodatkowo wykorzystując okazję toczącej się wojny, szlachta siewierska i małopolska najeżdżała na Dąbrówkę i Rozbark. Wśród nich byli:  bracia Jerzy     i Stanisław Jaroccy z Pogoni, Jakub Wańczyk z Będzina. W dniach 4 i 17 grudnia 1626 roku na Dąbrówkę miał miejsce najazd braci Jarockich, poświadcza o tym zachowany spis z 23 marca 1628 roku zagrabionego inwentarza. Zachowały się również z następnego dnia  zeznania Stanisława Lorka, Bartka Połednika, Wawrzyna Wolnego, Pawła Jaśko i Wawrzyna Lorka, chłopów z Dąbrówki, złożone przed urzędem wójta bytomskiego, w sprawie napadu braci Jarockich na dobra mieszczan bytomskich w Dąbrówce. W 1627 roku Bytom został zdobyty szturmem przez wojska protestanckiego hrabiego Mansfelda. Żołnierze dokonali grabieży i rabunków. W tym samym roku, podczas pobytu burgrabiego Karl Hannibal von Dohna w Bytomiu, w celu pociągnięcia do odpowiedzialności osób, które wsparły armie Mansfelda, został aresztowany między innymi chłop z Dąbrówki o nazwisku Macha.         W 1636 roku do Bytomia wkroczyły polskie wojska, które w mieście i okolicy wyrządziły dużo szkód. Z kolei w 1642 roku  armia szwedzka, pod wodzą Torstensona wkroczyła na teren Górnego Śląska i Bytomia. Wojsko nałożyło na miasto ogromną kontrybucję, a gdy miejscowi nie mieli z czego zapłacić dokonywali grabieży, zabili wielu mieszkańców i splądrowali miasto. W 1648 roku zakończyła się wojna trzydziestoletnia, w wyniku tej wojny zginęła jedna trzecia części ludności Śląska. Bytom został zrujnowany i wyludniony.  Łazarz II Młodszy zmarł w październiku 1664 roku w Tarnowskich Górach, pozostawił trzech synów. Bytom otrzymał Gabriel I. W 1666 roku zmarł Gabriel, spadkiem po nim podzielili się jego bracia: Eliasz otrzymał cześć kochłowicką, Jerzy Fryderyk cześć bytomską. Ten ostatni zmarł 9 maja 1671 roku w Wiedniu, pozostawił po sobie dwóch synów Leona Ferdynanda i Karola Maksymiliana urodzonych w Świerklańcu. Majątek został podzielony pomiędzy braci. Karol Maksymilian otrzymał cześć tarnogórską, a Leon Ferdynand bytomską. Obaj stali się protoplastami głównych linii rodu: tarnogórsko-świerklanieckiej  i bytomsko-siemianowickiej. W 1697 roku cesarz uczynił ziemię bytomską Wolnym Państwem Stanowym, a Leon Ferdynand uzyskał prawo zasiadania w sejmie śląskim, we Wrocławiu ale pod warunkiem, że zmieni wyznanie na katolickie, na co chętnie się zgodził. Leon Ferdynand zmarł w lutym 1699 roku pozostawił dwóch małoletnich synów, Karola Józefa Erdmana i Leona Ferdynanda II. Władzę w imieniu małoletnich synów, do 1710 roku przejęła ich matka, Julianna, następnie po osiągnięciu pełnoletności  rządy przejął Karol Józef.

       W 1740 roku król Fryderyk II Hohenzollern, wykorzystując kryzys w monarchii Habsburskiej, najechał na Śląsk. W ciągu dwóch miesięcy zajął on przeważającą część Śląska. W uzasadnieniu zarekwirowania powoływał się na prawa historyczne do Śląska. Zwycięstwo Prus pod Małujowicami 10 czerwca 1741 roku z oddziałami austriackimi przesądziło o wyniku wojny. W wyniku zawartego we Wrocławiu 11 czerwca 1742 roku pokoju Austria, zmuszona była odstąpić Prusom cały Dolny Śląsk i większą część Górnego,   z wyjątkiem Cieszyńskiego, Karniowskiego i Opawskiego. Następnie stan ten zatwierdzono w pokoju berlińskim 28 lipca 1742 roku. Na Śląsku Fryderyk II wprowadził nową administrację, zachowując podział na księstwa. Podzielono dzielnice na dwa obwody administracyjne, zwane kamerami wojenno-dominialnymi, z siedzibami władz we Wrocławiu i Głogowie. Górny Śląsk z częścią Dolnego należał do kamery wrocławskiej. Pod względem sądowniczym Śląsk podzielono na trzy rejencje. Obszar Górnego Śląska znalazł się w rejencji, której siedzibą najpierw było Opole, a później od 1756 roku Brzeg. Powstał urząd ministra dla Śląska a w powiatach urzędy starostów. Zniesiono istniejący samorząd. Zaczęto używać w sądownictwie wyłącznie języka niemieckiego. Karol Józef Henckel von Donnersmarck właściciel Wolnego Państwa Stanowego początkowo zdołał zaskarbić sobie łaski Fryderyka II, został nawet nadprezydentem sądu wyższego w Opolu. Jednak podczas II wojny śląskiej przeszedł na stronę Austriaków, w wyniku czego utracił w 1745 roku państwo stanowe, które król pruski nadał później Leonowi Maksymilianowi, bratankowi Karola Józefa należącego do protestanckiej linii rodu. Podczas wybuchu wojny siedmioletniej (1755-1763) wojska znowu przechodziły przez ziemie bytomskie. Wojna wywołała zubożenie ludności, spadek spożycia i produkcji. Na fragmencie „bytomskim” mapy Christiana Friedricha von Wredego z 1749 roku (mapa 1), zostały wykreślone tablice statystyczne, z których wynika, że w Wielkiej Dąbrówce zamieszkiwało 24 kmieci i mieszczan (Bauren und Bürger),9 zagrodników i chałupników  ( Gärtner und Hausler), oraz znajdowało się 12 koni (Pferde)

       Na podstawie informacji z 1783 roku Dąbrówka Wielka (Dambrowka Gross, Dombrowka) liczyła 262 mieszkańców. Na terenie wsi znajdowały się 2 folwarki, 1 młyn, było 44 bogatych chłopów  (kmieci, tzw. siedlaków Bauer), 6 zagrodników (Gärtner), 8 chałupników (Häusler). Po ilości kmieci można stwierdzić, że wieś należała do jednych z bogatszych  w rejonie Bytomia, przykładowo wieś Chorzów posiadała 47 kmieci. 

       Spokój panujący na Śląsku został przerwany w 1806 roku, kiedy wkroczyły wojska napoleońskie. W kwietniu jeden ze szwadronów księcia Jana Sułkowskiego, pozostającego na służbie Napoleona zajął Bytom. Z miasta i okolicy uprowadzono ponad 60 koni. Bytom musiał żywić żołnierzy, szerzyły się rabunki, rekwizycje, koszty pobytu wojsk znowu okazały się bardzo uciążliwe dla mieszkańców. Francuzi zachowywali się podobnie jak Polacy, zmuszając całą prowincje do utrzymania stacjonujących wojsk oraz zapłacenia znacznej kontrybucji. Koszty wojenne Bytomia z lat 1807-1811 szacowano na około 20 tys. talarów. Zaczęto wprowadzać reformy Steina-Hardenberga. Edyktem z 9 października 1807 roku król zniósł poddaństwo osobiste chłopów, najpierw w dobrach państwowych, później w prywatnych, a także służbę dzieci  chłopskich na dworze. W dalszym ciągu jednak, ziemia uprawiana przez chłopów nie była ich własnością, lecz należała do pana, w wyniku czego chłopi podporządkowani byli pańskiemu sądownictwu i byli zobowiązani do dawnych świadczeń feudalnych. Mogli oni natomiast opuszczać wieś, jak również wybierać zawód. Reforma administracji państwowej zaczęła się w 1808 roku, zlikwidowała odrębne ministerstwo dla Śląska dzieląc całe państwo pruskie na prowincje. Śląsk stał się prowincją, dzielił się początkowo na cztery rejencje: legnicką, wrocławską, dzierżoniowską oraz opolską. Od 1820 roku były tylko trzy, dzierżoniowska została zlikwidowana. Na czele prowincji stał  nadprezydent,  a na czele rejencji prezydent. Rejencje miały wiele wydziałów zajmujące się rozmaitymi sprawami: finansowymi, budowlanymi, oświatowymi, politycznymi. W 1816 roku rejencje śląskie zostały podzielone na powiaty, na którego czele stał landrat. W skład rejencji opolskiej wchodziło 14 powiatów: bytomski, głubczycki, grodkowski, kozielski, lubliniecki, niemodliński, nyski, oleski, opolski, prudnicki, pszczyński, raciborski, strzelecki i toszecko–gliwicki. W 1818 roku przeprowadzono zmianę granic powiatów i utworzono nowy powiat rybnicki. Od 1825 roku Śląsk posiadał sejmik prowincjonalny, składał się z czterech stanów: książąt, posłów szlacheckich, posłów miejskich i gmin wiejskich. W 1827 roku powołano sejmiki powiatowe, w skład, których wchodzili posiadacze dóbr rycerskich, przedstawiciele miast, reprezentacji wsi. Oprócz reformy wojskowej wprowadzono tzw. ordynację miejską z 1808 roku – zniosła ona rozróżnienie na miasta królewskie i miasta prywatne, wszystkie otrzymały samorząd.  W 1810 roku zniesiono przywileje cechowe, co oznaczało swobodę uprawiania rzemiosła w miastach. Kolejna ustawa wprowadzała równouprawnienia dla Żydów, ale warunkiem było przyjęcie przez nich nowych nazwisk oraz posługiwanie się językiem niemieckim w korespondencji. Samorząd miasta Bytomia posiadał folwark Wielka Dąbrówka oraz zwierzchnie prawa do gruntów chłopskich, zapewniając rzeczowe lub pieniężne świadczenia feudalne.  W 1817 roku ludność Dąbrówki wzrosła do 447 osób. Była ona jedną z większych wsi w okolicach Bytomia, w 1825 roku nastąpił dalszy przyrost mieszkańców, wynosił on 554 osób. W 1830 roku zanotowano nieznaczny spadek mieszkańców, który liczył 550 osób. Do połowy XIX wieku  las należący do Bytomia: Dąbrowa i Czarny Las administracyjnie związany był z Dąbrówką, która posiadała charakter dóbr rycerskich. Było to korzystne, ponieważ wieś nie posiadała własnego lasu. W 1845 roku Knie podaje ilość mieszkańców Dąbrówki: 618 osób ( w tym 17 protestantów).

Wielka Dąbrówka w połowie XIX wieku była wsią rolniczą, większa część ludności  utrzymywała się z rolnictwa. Bliskość miasta Bytomia zapewniała rolnikom zbyt produktów rolnych. Mieszkańcy wsi zatrudniali się również w pobliskich kopalniach i hutach. Rezultatem postępów industrializacji w okolicach miasta był rozwój wekturancji (przewóz ładunków), zapewniający dodatkowe dochody chłopom z wsi, z okolic Bytomia. Dowozili oni węgiel kamienny, rudę, koks oraz transportowali na sprzedaż gotowe produkty górniczo-hutnicze. 

Źródło: L. Chrobok, Historia górnictwa rud na terenie Wielkiej Dąbrówki od 1844 do1914 roku, Katowice 2009. (maszynopis pracy magisterskiej)